Maciej Mazański, sob., 11/12/2010 - 14:39
Znaczenie zasady prawdy materialnej jest tak duże, że urasta ona do rangi naczelnej w całym postępowaniu podatkowym. Trzeba jednak zauważyć, że dyrektywę tą należy odnosić jedynie do ustaleń faktycznych, nigdy zaś do stosowania przepisów prawnych. Jej treść w Ordynacji wyznacza art. 122: „W toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy”. Przepis ten nakłada na organ obowiązek wszechstronnego zbadania wszystkich okoliczności sprawy. W związku z tym to przede wszystkim organ powinien dążyć do wyjaśnienia prawdy. Nie oznacza to, że z tego obowiązku będzie zwolniona strona postępowania.
Zgodnie z art.188 jest ona uprawniona do zgłaszania dowodów. Ponadto na mocy przepisów szczególnych podatnik wielokrotnie będzie zobowiązany do złożenia zeznania podatkowego.
Jak rozumieć zasadę prawdy materialnej?
Biorąc pod uwagę znaczenie słowa „prawda” w języku polskim, należy przyjąć, iż jest to sąd zgodny z rzeczywistością do której się odnosi. Ten sposób rozumienia tego pojęcia jest charakterystyczny nie tylko dla procedury podatkowej czy administracyjnej, ale również karnej i cywilnej. Zadaniem organu jest zatem dążenie do wypracowania takiego sądu poprzez przeprowadzenie szeregu dowodów i wyeliminowanie tym samym ewentualnych niejasności co do oceny stanu faktycznego. Udowodnienie powinno zatem spełniać dwa warunki:
- dowody stanowiące podstawę ustaleń faktycznych muszą być obiektywnie przekonywalne dla normalnego człowieka,
- powinno wystąpić całkowite przekonanie organu rozstrzygającego o prawdziwości ustalenia faktycznego.
Należy zauważyć, iż na organie nie będzie ciążył nieograniczony obowiązek poszukiwania dowodów mających znaczenie dla sprawy. Nakaz ten ustaje zatem w chwili osiągnięcia subiektywnego jak i obiektywnego przekonania o prawdziwości określonych faktów. Pogląd ten jest podkreślany również w orzecznictwie NSA :
„Wprawdzie przepis art. 122 ordynacji podatkowej nakłada na organy podatkowe obowiązek podejmowania wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, jednakże nie może to oznaczać obciążenia organu nieograniczonym obowiązkiem poszukiwania faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności w sytuacji, gdy podatnik nawet nie sygnalizował istnienia innych dowodów”.
Zasada prawdy materialnej uregulowana w O.p. w stosunku do postępowania administracyjnego została częściowo ograniczona. W k.p.a. organ przy załatwieniu sprawy musi mieć na względzie interes społeczny i słuszny interes stron – czego nie ma w procedurze podatkowej.Zasada prawdy materialnej powinna być brana pod uwagę w czasie całego postępowania dowodowego – stąd jej szczególny charakter.