Maciej Mazański, sob., 11/12/2010 - 14:39

Znaczenie zasady prawdy materialnej jest tak duże, że urasta ona do rangi naczelnej w całym postępowaniu podatkowym. Trzeba jednak zauważyć, że dyrektywę tą należy odnosić jedynie do ustaleń faktycznych, nigdy zaś do stosowania przepisów prawnych. Jej treść w Ordynacji wyznacza art. 122: „W toku postępowania organy podatkowe podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy”. Przepis ten nakłada na organ obowiązek wszechstronnego zbadania wszystkich okoliczności sprawy. W związku z tym to przede wszystkim organ powinien dążyć do wyjaśnienia prawdy. Nie oznacza to, że z tego obowiązku będzie zwolniona strona postępowania.

Zgodnie z art.188 jest ona uprawniona do zgłaszania dowodów. Ponadto na mocy przepisów szczególnych podatnik wielokrotnie będzie zobowiązany do złożenia zeznania podatkowego.

Biorąc pod uwagę znaczenie słowa „prawda” w języku polskim, należy przyjąć, iż jest to sąd zgodny z rzeczywistością do której się odnosi. Ten sposób rozumienia tego pojęcia jest charakterystyczny nie tylko dla procedury podatkowej czy administracyjnej, ale również karnej i cywilnej. Zadaniem organu jest zatem dążenie do wypracowania takiego sądu poprzez przeprowadzenie szeregu dowodów i wyeliminowanie tym samym ewentualnych niejasności co do oceny stanu faktycznego. Udowodnienie powinno zatem spełniać dwa warunki:

• dowody stanowiące podstawę ustaleń faktycznych muszą być obiektywnie przekonywalne dla normalnego człowieka,
• powinno wystąpić całkowite przekonanie organu rozstrzygającego o prawdziwości ustalenia faktycznego.

Należy zauważyć, iż na organie nie będzie ciążył nieograniczony obowiązek poszukiwania dowodów mających znaczenie dla sprawy. Nakaz ten ustaje zatem w chwili osiągnięcia subiektywnego jak i obiektywnego przekonania o prawdziwości określonych faktów. Pogląd ten jest podkreślany również w orzecznictwie NSA :

„Wprawdzie przepis art. 122 ordynacji podatkowej nakłada na organy podatkowe obowiązek podejmowania wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, jednakże nie może to oznaczać obciążenia organu nieograniczonym obowiązkiem poszukiwania faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności w sytuacji, gdy podatnik nawet nie sygnalizował istnienia innych dowodów”.

Zasada prawdy materialnej uregulowana w O.p. w stosunku do postępowania administracyjnego została częściowo ograniczona. W k.p.a. organ przy załatwieniu sprawy musi mieć na względzie interes społeczny i słuszny interes stron – czego nie ma w procedurze podatkowej.Zasada prawdy materialnej powinna być brana pod uwagę w czasie całego postępowania dowodowego – stąd jej szczególny charakter.